همايش علمى - پژوهشى‏
مبانى نظرى و روان سنجى مقياس‏هاى دينى

مقياس هايى كه به سنجش سطوح ديندارى و نگرش افراد به دين به طور عام و يا در حيطه‏هاى خاصى مانند تأثيرات روانى - عاطفى امورى همچون نماز، روزه، حج، زيارت، صلح رحم، توكل، ايمان، صبر و ... مى‏پردازند، روز به روز در حال افزايش است. بررسى و تبيين مبانى نظرى، اعتبار و روايى و نيز هنجاريابى اين مقايس‏ها؛ هم انديشى و تعامل انديشمندان حوزه و دانشگاه را مى‏طلبد. بر اساس درك اين ضرورت، پژوهشكده حوزه و دانشگاه، دانشكده روان‏شناسى و علوم تربيتى و مؤسسه روان‏شناسى و علوم تربيتى دانشگاه تهران، سلسله نشست‏هاى مشتركى را تدارك ديده‏اند.
عناوين پيشنهادى مقالات اين نشست‏ها، كه اولين همايش آن در پاييز 1382 برگزار مى‏شود، عبارتند از:

مبانى دين شناختى‏

- بررسى مفهوم شناختى دين و ديندارى‏
- ابعاد فردى و اجتماعى دين
- عناصر و مؤلفه‏هاى ديندارى (مراتب و نمودهاى مذهبى بودن)
- رابطه دين و معنويت‏

بررسى نظريه‏ها و ديدگاه‏ها

- روان شناسان (ويليام جيمز، يونگ، آلپورت و ...)
- انديشمندان مسلمان و ساير اديان (غزالى، فيض كاشانى، علامه طباطبايى و ...)

مبانى روش شناختى و روان سنجى

- بررسى و ارزيابى روش‏هاى مناسب در مطالعات ديندارى به ويژه رويكردهاى نوين در پژوهش‏هاى كيفى
- بررسى چگونگى مراحل و فرايند ساخت ابزارهاى مناسب براى پژوهش‏هاى ميدانى ناظر به متغيرهاى دينى
- تعيين ضوابط و ملاك‏ها، اعتبار )Reliability(و روايى )Validity(
- بررسى و ارزيابى طرح‏هاى پژوهشى در مطالعات ديندارى‏
- بررسى شيوه‏هاى اجرا و هنجاريابى آزمون‏ها و مقياس‏هاى مذهبى‏

محدوديت‏ها و موانع‏

- دشوارى كمى سازى مقولات كيفى (اندازه‏گيرى، تفاوت درجه و اهميت عناصر و ...)
- مشكلات اختصاصى آزمون‏هاى مذهبى (قدسى بودن دين، ابعاد دور از دسترس مذهب مانند اخلاص، نيت، همكارى آزمودنى در اجراى پرسشنامه‏هاى دينى و ...)
مهلت ارسال مقالات: چكيده يا طرح كلى 30 ارديبهشت 82 و اصل مقاله 30 خرداد 82
آدرس دبيرخانه تهران: بزرگراه جلال آل احمد - مقابل كوى نصر - خيابان نسيم - دانشكده رواشناسى و علوم تربيتى‏
E-mail : edu_ins @ ut.ac.ir

دبيرخانه قم: ابتداى بلوار امين، روبروى اداره راهنمايى، پژوهشكده حوزه و دانشگاه، تلفن: 5-2936043 دورنگار: 2936042.
دفتر مؤسسه روان‏شناسى و علوم تربيتى / صندوق پستى 6557/14155 - تلفن: 8275697
صندوق پستى: 3151-37185

همايش حديث انتظار با حضور اساتيد برجسته حوزه و دانشگاه‏
دانشگاه علوم پزشكى بابل 21 ارديبهشت 82

با موضوعات:
1- ابعاد و ويژگى‏هاى حكومت حضرت ولى عصر (عج)
2- جهانى شدن و حكومت جهانى حضرت مهدى (عج)
3- انتظار و اصلاحات فردى و اجتماعى‏
4- آثار اخلاقى تربيتى انتظار
5- ويژگى‏هاى شخصيتى و مديريتى حضرت ولى عصر (عج)
6- ويژگى‏هاى ياران و منتظران حضرت ولى عصر (عج)
7- مهدويت در اديان مختلف‏
8- فلسفه غبيبت و دو مرحله بودن غيبت حضرت مهدى (عج)
9- عمر طولانى حضرت حجت از نگاه علم و دين
10- فايده و نقش حضور حضرت ولى عصر (عج) در عصر غيبت
11- چگونگى پيروزى و غلبه حضرت قائم (عج) در آغاز ظهور
آخرين مهلت ارسال آثار 5/2/82
ادبى و يا تحقيقى بودن آثار ارسالى اختيارى مى‏باشد.
مقالات حداقل در 4 صفحه و حداكثر در 10 صفحه A4ارسال شود.
به رسم يادبود به نفرات برتر هدايايى تقديم مى‏گردد.

دبيرخانه همايش:

بابل - خيابان گنج افروز - دانشكده علوم پزشكى و خدمات بهداشتى درمانى بابل - دفتر نهاد مقام معظم رهبرى‏
كانون امام زمان نهاد نمايندگى مقام معظم رهبرى 

سلسله همايش‏هاى بررسى پيشينه ايران‏شناسى و دستاوردهاى آن تا امروز

منبع: بنياد ايران‏شناسى‏

نظر به اين كه آگاهى از پژوهش‏هاى انجام يافته در قلمرو ايران‏شناسى و نيز ارزيابى و نقد عالمانه آنها پايه استوارى براى ادامه مطالعات و تحقيقات ايرانى و نوآورى‏هاى ايران‏شناسى است، بنياد ايران‏شناسى برگزارى سلسله همايش‏هايى را با عنوان: «بررسى پيشينه مطالعات ايران‏شناسى و دستاوردهاى حاصل از آنها تا زمان حاضر» در دستور كار خود براى سال‏هاى 1382 و 1383 قرار داده است. اين همايش‏ها در شش حوزه جداگانه، پيشينه و دستاوردها و وضع كنونى مطالعات ايران‏شناسى را در پنج زمينه و در هر يك از شانزده قلمرو، به شرح زير، مورد بحث و بررسى قرار مى‏دهند:
حوزه‏هاى ايران و ساير كشورها
1- حوزه ايران و كشورهاى شبه قاره.
2- حوزه ايران و كشورهاى آسياى مركزى، افغانستان، قفقاز، تركيه، روسيه، اروپاى شرقى.
4- حوزه ايران و كشورهاى خاور دور (از جمله و به ويژه چين، ژاپن، مالزى، اندونزى) و اقيانوسيه.
5- حوزه ايران و كشورهاى كانادا و آمريكا: آمريكاى شمالى و مركزى و جنوبى.
پيشينه، دستاوردها و وضع كنونى مطالعات در زمينه:
- مكتب‏ها و مهمترين موضوعات و قلمروهاى پژوهش در گذشته و حال و تأثير آنها در تحقيقات حوزه‏هاى ديگر.
- معرفى كتاب‏ها و مقالات مهم، مجلات و مؤسسات ايران‏شناسى.
- نقد مطالعات ايران‏شناسى گذشته و حال.
- شيوه‏هاى بررسى: توصيفى، تحليلى، تاريخى، تلفيقى و...
- برنامه‏هاى آينده.

قلمروها يا گروه‏هاى علمى‏

1- ادبيات ايران (قديم، جديد، معاصر، كودكان)
2- اقتصاد ايران‏
3- باستان‏شناسى ايران‏
4- تاريخ علوم ايران‏
5- تاريخ و جغرافياى ايران و جغرافياى تاريخى و تاريخ محلى‏
6- تعليم و تربيت در ايران‏
7- جامعه ايران، مناسبات و روابط اجتماعى در ايران‏
6- تعليم و تربيت در ايران‏
7- جامعه ايران، مناسبات و روابط اجتماعى در ايران‏
8- حقوق ايران (عمومى، خصوصى)
9- روابط سياسى و بين‏المللى ايران‏
11- فرهنگ مردم و مردم‏شناسى ايران‏
12- فلسفه و كلام و عرفان در ايران‏
13- كتاب‏شناسى و نسخه‏شناسى آثار ايرانى‏
14- معارف و علوم اسلامى در ايران‏
15- هنر ايران‏
16- بررسى جامع آثار و احوال ايران‏شناسان نامى‏

بنياد از حضور عالمانه و مشاركت فعال و مؤثر و گسترده انديشمندان و صاحب‏نظران و پژوهشگران ايران‏شناسى كه داراى سابقه مطالعاتى و تحقيقاتى درباره ايران‏شناسى جديد و معاصر و يا داراى اطلاعات مفيد در مورد پيشينه ايران‏شناسى در يك يا چند حوزه ياد شده هستند، به گرمى استقبال مى‏كند.
انتظار مى‏رود كه ايران‏شناسان و محققان مربوط به هر يك از حوزه‏هاى شش‏گانه مقالاتشان را ترجيحاً در حوزه مربوط به خود تدوين و ارائه نمايند.
با اين همه از مقالات ايران‏شناسان يك حوزه، پيرامون مباحث يك يا چند حوزه ديگر نيز چنانچه حاوى نكته‏هاى تازه و نقد عالمانه باشد، استقبال مى‏شود.
شايان يادآورى است كه ايران‏شناسان ايرانى علاوه بر بيان دستاوردهاى فردى خود در زمينه مطالعات و تحقيقات ايرانى و يا معرفى آثار يكى از ايران‏شناسان به نام ايرانى، مى‏توانند و حتى شايسته است كه به بررسى و نقد اثار ايران‏شناسان غيرايرانى و يا تحليل علمى از يك مكتب ايران‏شناسى و نيز ارزيابى ايران‏شناسى در هر يك از حوزه‏هاى شش گانه، دردو سه قرن اخير بپردازند.

شوراى علمى همايش‏ها

شوراى علمى سلسله همايش‏ها، متشكل از صاحب‏نظران و محققان برجسته در زمينه مباحث هر يك از قلمروها يا گروه‏هاى علمى شانزده‏گانه همايش‏هاست و مقالات رسيده به دبيرخانه توسط اين شورا ارزيابى خواهد شد. مقالاتى كه داراى اصالت و نوآورى در زمينه مربوط بوده و تابحال در هم انديشى‏هاى ملى و بين‏المللى داخلى و خارجى ارائه نشده باشند، در مرحله داورى از اولويت برخوردارند.

زبان رسمى همايش‏

زبان رسمى سلسله همايش‏هاى ايران‏شناسى، زبان فارسى است. با اين همه ايران‏شناسان و محققانى كه قادر به ارائه مقاله به زبان فارسى نيستند، مى‏توانند به يكى از زبان‏هاى عربى، انگليسى، فرانسه، آلمانى و روسى نيز مقاله خود را ارائه دهند.
چگونه تدوين و زمان ارائه طرح كلى مقالات‏
از كليه كسانى كه مايلند مقالات خود را به اين همايش‏ها ارائه كنند، درخواست مى‏شود كه يك نسخه از طرح كلى مقاله خود را بر اساس جدول زمان‏بندى زير بر دبيرخانه بفرستند. طرح كلى مقاله بايد بطور واضح و دقيق حداثكر در دو صفحه A4نوشته شود. اين طرح دربرگيرنده هدف، روش تحقيق و رئوس مطالب مورد بررسى و نيز نتيجه‏اى خواهد بود كه نويسنده در صدد نفى يا اثبات آن است. پس از دريافت طرح كلى مقالات، دبيرخانه نتيجه ارزيابى را به اطلاع نويسندگان مى‏رساند. آخرين مهلت ارسال اصل مقالات براى هر يك از حوزه‏ها در جدول زمان‏بندى زير آمده است. شايان يادآورى است كه در همايش مربوط به هر يك از حوزه‏هاى شش‏گانه، آن دسته از گروه‏هاى علمى تشكيل مى‏شوند كه مقالات مربوط به آنها در زمان معين به دبيرخانه رسيده باشد و تعداد مقالات پذيرفته شده نيز براى تشكيل گروه كفايت كند.

برنامه زمانى اجراى همايش‏ها در شش حوزه‏

1- حوزه ايران و كشورهاى شبه قاره، آخرين مهلت ارسال طرح 30 بهمن 1381، اعلام نتيجه داورى 30 ارديبهشت 1382، آخرين مهلت ارسال 30 مرداد 1382، تاريخ همايش پاييز 1382.
2- حوزه ايران و كشورهاى آسياى مركزى، افغانستان، قفقاز، تركيه، روسيه و اروپاى شرقى، آخرين مهلت ارسال طرح 30 بهمن 1381، اعلام نتيجه داورى 30 ارديبهشت 1382، آخرين مهلت ارسال 30 مرداد 1382، تاريخ همايش زمستان 1382.
3- حوزه ايران و كشورهاى اروپايى: شمالى، مركزى، غربى و جنوب، آخرين مهلت ارسال طرح 30 تير 1382، اعلام نتيجه داورى 30 شهريور 1382، آخرين مهلت ارسال 30 دى 1382، تاريخ همايش بهار 1383.
4- حوزه ايران و كشورهاى عربى و آفريقايى، آخرين مهلت ارسال طرح 30 دى 1382، اعلام نتيجه داورى 30 فروردين 1383، آخرين مهلت ارسال 30 خرداد 1383، تاريخ همايش تابستان 1383.
5- حوزه ايران و كشورهاى خاور دور (از جمله و به ويژه چين، ژاپن، مالزى، اندونزى) و اقيانوسيه، آخرين مهلت ارسال طرح 30 اسفند 1382، اعلام نتيجه داورى 30 خرداد 1383، آخرين مهلت ارسال 30 شهريور 1383، تاريخ همايش پاييز 1383.
6- حوزه ايران و كشورهاى كانادا و آمريكا: آمريكاى شمالى و مركزى و جنوبى، آخرين مهلت ارسال طرح 30 خرداد 1383، اعلام نتيجه داورى 30 شهريور 1383، آخرين مهلت ارسال 30 آذر 1383، تاريخ همايش زمستان 1383.

نخستين همايش ملى  جلوه‏هاى فرهنگى و تمدنى ايران زمين‏
تهران - بهار 1382

منبع: بنياد ايران‏شناسى‏

پيشينه تاريخى و تمدنى ايران در منطقه‏اى بسيار گسترده‏تر از آنچه امروز نام ايران را بر خود دارد، بر همگان آشكار و مورد قبول و بحث و بررسى اكثريت قريب به اتفاق دانشمندان ايران‏شناس است. شناسايى اين پيشينه و جلوه‏هاى فرهنگى و تمدنى آن از گذشته دورتا امروز دست كم در محدوده كنونى جغرافيايى ايران، براى ما ايرانيان و به ويژه همه انديشمندان و فرهيختگانى كه به هويت ملى مى‏انديشند و به خصوص براى جوانان از شيرين‏ترين و پرمايه‏ترين آشنايى‏ها و انديشه كردن درباره آن و دل سپردن به آن موجب دلبستگى افزون‏تر به جاى جاى اين سرزمين خدايى است.
تمامى وجوه تمدن و فرهنگ ايران زمين از ديرباز در مناطق و استان‏هاى كشور جلوه‏گر است. اين جلوه‏ها را مى‏توان و بايد بررسى و گزارش كرد، اما چون طرح همه آنها در يك همايش، بخشى از آنها را كه مى‏توان در ظرف چند روز و در چند گروه علمى مطرح ساخت، موضوع بحث و بررسى قرارداد. به منظور تحقق اين هدف، بنياد ايران‏شناسى برگزارى چند همايش (سالانه و يا دوسالانه) را براى بحث و بررسى اين پيشيه و استمرار جلوه‏هاى فرهنگى و تمدنى ايران زمين در استان‏ها در دستور كار خود براى سال‏هاى 1382 به بعد قرار داده است و «نخستين همايش ملى جلوه‏هاى فرهنگى و تمدنى ايران‏زمين در آئينه‏هاى استان‏هاى كشور» را با بخشى از مباحث اين قلمرو به شرح زير در بهار سال 1382 برگزار خواهد كرد.

قلمروها يا گروه‏هاى علمى‏

1- تاريخ ايرانى استان‏

منظور از تاريخ ايرانى استان، آن بخش مهم از تاريخ استان است كه دربرگيرنده گزارش توصيفى و تحليلى اوضاع و احوال و سرگذشت تاريخى و حوادث گوناگونى است كه با تاريخ و سرگذشت سراسر ايران مرتبط است.

2- زبان و ادب فارسى در استان‏

آورده‏ها و سهم و اثر استان در بالندگى زبان و ادب فارسى و گسترش آن در طول تاريخ و در زمان حاضرموضوع اين بحث خواهد بود.

3- صنايع دستى شاخص استان‏

هنرهاى صناعى ايران زمين در جاى جاى آن از اهميتى بسيار برخوردارند. انواع اين هنرها در گوشه و كنار كشور، با مشخصات فنى كم‏نظير وجود دارند كه شماره كردن و گزارش آنها به آسانى ميسر نيست، از اين رو پيشنهاد مى‏شود كه هر استان حداكثر دو يا سه صنعت دستى را از ميان انبوه هنرهاى صناعى خود معرفى كند كه بيشترين جلوه و گزارش را از هنر منطقه عرضه مى‏كنند. (براى مثال: خاتم‏كارى، قلمزنى، منبت‏كارى، فرش‏بافى، زرى‏بافى، ميناكارى، زرگرى، سفالگرى، شيشه‏گرى و...)

4- تاريخ اقتصاد استان‏

رواج اقتصاد كمى، ما را از تاريخ كيفى و نيز تاريخ اقتصاد مندرج در كتاب‏هاى كهن و سفرنامه‏ها و گزارش‏هاى اجتماعى، اقتصادى گذشته‏مان به دور ساخته است و اين بخش مهم از مباحث اقتصادى، كه در بسيارى از دانشگاه‏هاى جهان زيربناى شناسايى وضع كنونى اقتصاد و به ويژه رفتارشناسى و روان‏شناسى و جامعه‏شناسى و اقتصادى مردم و اجتماع است، مورد غفلت قرار گرفته است. بهترين راه براى توجه به اين مسأله بسيار مهم در مرحله اول به عنوان سنگ بناى نخست، پرداختن به اين بحث به صورت استانى است.

5- دستاوردهاى كاوش‏هاى باستان‏شناسى در استان‏

وجود تپه‏ها و محوطه‏هاى تاريخى و باستانى در سراسر ايران، گزارشگر تمدن و فرهنگ ديرينه اين سرزمين است. علاوه بر اين بسيارى از يافته‏ها بيان‏كننده ارتباط نزديك مردم نقاط مختلف ايران از ديرباز با يكديگر است. جمع‏بندى بخشى از گزارش‏هاى مربوط به كاوش‏ها در هر يك از استان‏ها و عرضه آنها در همايش، مقدمه‏اى خواهد بود براى پژوهش‏هاى تلفيقى در آينده و نيز تدوين اطلس باستان‏شناسى ايران كه بايد نقاط كاوش شده و در دست كاوش و نقاط كاوش ناشده را دربرگيرد.

6- ايران در قصه‏هاى محلى كهن استان‏ها

قصه‏هاى كهن، بيش و كم داراى ريشه‏ها يا متون يا روايت‏هاى مشترك و يا نزديك به هم هستند. كوشش استان‏ها براى بازشناسى قصه هايى كه بيشترين وجه مشترك را به عنوان «قصه‏هاى ايران زمين» دارند و ايران در آنها ظهور و بروز چشمگير دارد، مقدمه‏اى مبارك براى مطالعات و تحقيقات بعدى خواهد بود.

شوراى علمى همايش‏

شوراى علمى همايش، از استادان صاحب‏نظر در قلمروهاى شش‏گانه تشكيل مى‏شود و مقالاتى كه در هر يك از قلمروها عرضه مى‏شوند، توسط اعضاى شوراى علمى همايش بررسى و ارزيابى مى‏گردند.

فعاليت‏ها و نمايشگاه‏ها

از مسئولان همه استان‏ها دعوت مى‏شود كه:
1- نمايشگاهى از مهمترين دستاوردهاى فرهنگى و تمدنى استان در زمينه‏هاى مربوط به قلمروهاى شش‏گانه براى عرضه در همايش ترتيب دهند. روشن است كه هر استان بايد بيشترين كوشش را در برگزارى اين نمايشگاه، از لحاظ محتوى به عمل آورد تا در مقايسه با ديگر استان‏ها، فاصله زيادى با آنها نداشته باشد و چنانچه چنين كوششى ميسر نيست از برگزارى نمايشگاه كم‏فايده و يا كم‏محتوى صرف‏نظر كند.
2- هر استان يك فيلم مستند از اوضاع و احوال فرهنگى يا طبيعى استان را براى نمايش در ساعات فراغت شركت‏كنندگان در همايش در نظر بگيرد.
شايسته است مسئولان استان قصد خود را در هر دو مورد تا پايان بهمن ماه سال جارى به دبيرخانه دائمى همايش‏هاى بنياد اطلاع دهند.

چگونگى تنظيم مقالات‏

از كليه كسانى كه مايلند مقالات خود را به اين همايش ارائه كنند، درخواست مى‏شود كه يك نسخه از مقاله خود را تا پايان اسفندماه سال جارى به دبيرخانه بفرستند. مقالات بايد بطور واضح و دقيق، حداكثر در 25 صفحه A4نوشته شوند. هر مقاله دربرگيرنده هدف، روش تحقيق و رئوس مطالب مورد بررسى و نيز نتيجه‏اى خواهد بود كه نويسنده درصدد نفى يا اثبات آن است.
پس از دريافت مقالات، دبيرخانه نتيجه ارزيابى را تا پايان ارديبهشت ماه 1382 به اطلاع نويسندگان مى‏رساند. شايان يادآورى است كه در اين همايش آن دسته از گروه‏هاى علمى تشكيل مى‏شوند كه مقالات مربوط به آنها در زمان معين به دبيرخانه رسيده باشد و تعداد مقالات پذيرفته شده نيز براى تشكيل گروه كفايت كند. در فراخوان بعدى جزئيات بيشترى در خصوص چگونگى ثبت‏نام، تاريخ دقيق و مكان برگزارى همايش به اطلاع خواهد رسيد.

برنامه زمانى اجراى همايش‏

موضوع - تاريخ‏
آخرين مهلت ارسال مقاله: پايان اسفندماه 1381
اعلام نتيجه داورى مقالات رسيده: پايان ارديبهشت ماه 1382
تاريخ برگزارى همايش: خردادماه 1382

فراخوان مقاله «ره آورد نور»

«ره آورد نور» كه هدف و رسالت خود را اطلاع رسانى، آموزش و انعكاس پژوهش‏هاى رايانه‏اى در زمينه علوم اسلامى مى‏داند و سعى بر شناختن و شناساندن نيازمندى‏ها و توانمندى‏هاى حوزه انديشه اسلامى در به كارگيرى رايانه‏ها دارد، در رسيدن به اين هدف، خود را نيازمند همدلى و همراهى انديشمندان، اساتيد، پژوهشگران و محققان حوزه و دانشگاه مى‏بيند. از اين رو، علاقه‏مندى خود را به همكارى استادان ارجمند و دانش پژوهان گران‏قدر اعلام مى‏نمايد و از همه دوستداران فعاليت‏هاى فرهنگى دعوت مى‏كند كه در غنى‏تر ساختن موضوع مقالات، گفت و گوها و پژوهش‏هاى ارائه شده در مجله، همراه و همگام ما باشند.
موضوعاتى كه «ره آورد نور» به دليل اهميت، در نظر دارد به هر يك از آنها به طور تفصيلى و با لحاظ جنبه‏هاى تحقيقى و علمى آن در شماره‏هاى آينده خود بپردازند، عبارتند از:
اينترنت و پيامدهاى آن
كاربرد رايانه‏ها در عرصه علوم اسلامى‏
نقد و بررسى نرم افزارهاى علوم اسلامى‏
جايگاه نرم افزارهاى تحقيقاتى در پژوهش‏هاى اسلامى‏
نقش شبكه‏هاى رايانه‏اى در امر اطلاع رسانى دينى
معرفى منابع اسلامى براى پردازش رايانه‏اى‏

اميد است «ره آورد نور» بتواند با اختصاص دادن بخش هايى از شماره‏هاى آتى خود به موضوعات ياد شده، گامى در جهت تعريف و تبيين علمى اين موضوعات بردارد.
دعوت به ارسال مطالب تحقيقى در زمينه‏هاى ياد شده، صرفاً بيان اولويت‏هايى در طرح و بحث موضوعات از سوى «ره آورد نور» است و هيچ گاه به معناى محدود نمودن علاقه‏مندان در ارسال مطالب در ديگر مقولات و موضوعات نيست.
- لطفاً مطالب خود را خوانا، روى يك طرف كاغذ ارسال داريد.
- ضمن معرفى كوتاهى از سوابق و مدارج تحصيلى، يك قطعه عكس خود را نيز ضميمه مطالب ارسالى كنيد.
- مطالب خود را به نشانى دفتر مجله ارسال داريد.

عاشورا در گستره شعر فارسى(1)

«عاشورا در گستره شعر فارسى» عنوان پايان نامه‏اى است كه محمدعلى عربى در بهار 1380 با راهنمايى دكتر سيد محمد رادمنش و با مشاوره دكتر عزيزالله جوينى و دكتر منوچهر اكبرى انجام داده است. اين پايان نامه براى دريافت درجه دكترى در رشته زبان و ادبيات فارسى از دانشكده ادبيات و علوم انسانى دانشگاه تهران ارائه شده است.
در بخشى از مقدمه اين تحقيق آمده است: مضراب غم نواز نينوا، از طليعه شعر درى، چنگ در تاروپود دل شاعران عاشورايى زده و با رايحه خويش، ايوان شعر فارسى را معطر گردانيده است. شعر عاشورايى شعر سودازدگى است و دمساز با غمى بى كرانه، از همان آغاز از شعر شادخوارى و خوش باشى جدا افتاده است.
اين پژوهش در سه بخش و نه فصل تهيه و تنظيم شده است كه عبارتند از: سوگوارى، دوره‏هاى شعر عاشورايى، تلميحات و اشارات عاشورا، تاريخچه سوگوارى، ايرانيان و نهضت عاشورا، آغاز موج گسترده مرثيه سرايى، شروع مرثيه و منقبت، دوره مثالب دشمنان اهل بيت، دوران منقبت گويى، دوران مرثيه سرايى، دوران نوحه سرايى و تعزيه خوانى، دوران مرثيه سرايى حماسى، تلميحات به نام هايى كه مربوط به عاشورايند، تلميح بر پايه تشبيه، تلميحات به حالات و روحيات مرتبط به حادثه عاشورا.
وى اولين شعر عاشورايى را كه به طور كامل از آن روزگار به دست ما رسيده است را، قصيده كسايى مروزى، معرفى مى‏كند و پس از آن شاعرانى چون سنايى، عطار، مولوى، ابن حسام، اهلى شيرازى و محتشم به رثاى سيدالشهداءعليه السلام پرداخته‏اند.
در اين پايان نامه وى به بررسى شعر عاشورا در سه موضوع، مرثيه، منقبت، مثلبت در طى 6 دوره تاريخى مى‏پردازد. دوره اول از قرن چهارم تا نيمه اول قرن پنجم همزمان با حكومت سامانيان و آل بويه، شروع مرثيه سرايى و منقبت گويى، دوره دوم از نيمه قرن پنجم تا اوايل قرن هفتم همزمان با حكومت غزنويان، سلجوقيان و خوارزمشاهيان، دوره مثلبت گويى، دوره سوم از اوايل قرن هفتم تا قرن دهم، همزمان با تسلط مغول‏ها و تيموريان، دوره منقبت گويى، دوره چهارم از قرن دهم تا قرن سيزدهم همزمان با حكومت صفويه، افشاريه و زنديه، دوره مرثيه سرايى، دوره پنجم از قرن سيزدهم تا اوايل قرن چهاردهم، همزمان با حكومت قاجاريه و پهلوى، دوره نوحه سرايى و تعزيه خوانى، دوره ششم از سقوط سلسله پهلوى تاكنون دوره انقلاب دوره شعر حماسى - مذهبى. 

پي نوشت:

1) فرهنگ و پژوهش / ش 106.